Napęd na 4 koła - jak działa, komu może się przydać?

 

4x4, czyli duch przygody

Są samochody stworzone z myślą o zadawaniu szyku na tłocznych, miejskich uliczkach. Ale są też i takie, które choćbyś zakopał pod ziemię, wydobędą się na powierzchnię i dojadą do celu. Auta, które sprawiają, że nie będziesz się zastanawiać, czy dadzą radę, niezależnie od tego, jaka zamarzy Ci się trasa.

Tym, co zasadniczo dzieli Cię od fantazji o zdobywaniu piaszczystych wzniesień – i na odległej pustyni, i na opuszczonej żwirowni za miastem – jest auto z napędem na cztery koła. Dobra wiadomość jest taka, że to marzenie nie wyklucza się z wyobrażeniem o aucie, które będzie wyglądać równie dobrze w mieście, co na offroadzie. Co jednak mamy na myśli, mówiąc o samochodzie 4x4?

Samochody z napędem na 4 koła: czym dokładnie są?

Stwierdzenie, że 4x4 w nazwie modelu auta nie zawsze będzie oznaczać dokładnie to samo, to banał. Klasyczny, rzadko już współcześnie spotykany stały napęd na 4 koła oznacza, że moment obrotowy silnika jest zawsze – niezależnie od decyzji kierowcy bądź komputera – rozdzielany na obie osie. W zależności od modelu auta jego moment obrotowy mógł być rozdzielany po równo (w przypadku napędów symetrycznych), lub nierównomiernie na poszczególne osie: w wyniku mechanizmu różnicowego, zwanego dyferencjałem, lub specjalnego sprzęgła wielopłytkowego.

Rodzaj napędu samochodu: słowo wstępne

Wystarczy rzut oka na rynek motoryzacyjny, by dostrzec, że nie istnieje jeden powszechnie przyjęty system nazewnictwa dla różnorodnych napędów na cztery koła. Niemal każdy producent aut proponuje własną nomenklaturę dla rozmaitych mechanizmów napędowych instalowanych w jego autach.

Nierzadko tak pospolite nazwy jak 4x4, AWD, FWD czy 4WD oznaczają istotnie różniące się od siebie rozwiązania w konkretnych markach samochodów. Przyjrzyjmy się jednak najpopularniejszym standardom napędów na cztery koła, które – poza drobnymi wyjątkami – są zwykle akceptowane przez wszystkich producentów samochodów.

Napęd AWD kontra 4WD

Obecnie gdy wypowiadamy frazę „napęd na 4 koła”, mówimy zazwyczaj o dwóch popularnych rozwiązaniach: napędzie AWD i 4WD. Czym się one różnią? Samochody z napędem 4WD (skrót od 4 Wheel Drive) są wyposażone w mechanizm – zwykle jest to dźwignia lub przycisk – który pozwala kierowcy manualnie „wpiąć” napęd do drugiej, niepędnej osi pojazdu.

Wadą tego rozwiązania jest fakt, że w typowym napędzie 4WD moment obrotowy jest rozdzielany na obie osie po równo: to zaś oznacza małą elastyczność pojazdu w różnorodnych warunkach jezdnych. Albo mamy do dyspozycji 100% mocy auta na jednej osi, albo równo po 50% na każdą, co sprawdza się tylko w bardzo trudnych warunkach.

Samochody z napędem AWD

Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w przypadku napędu AWD (skrót od All Wheel Drive), w którym moment obrotowy silnika jest przenoszony na wszystkie koła przez cały czas – nie wymaga on żadnej interwencji ze strony kierowcy. Jednak w przypadku tego rozwiązania moc nie jest rozkładana równomiernie na obie osie.

Choć zatem sam rozdział momentu obrotowego na obie osie jest stały, to proporcje podziału są kontrolowane mechanicznie, lub przez komputer pokładowy samochodu: w trakcie zwykłej jazdy jest to zwykle ok. 90% mocy dla osi przedniej i 10% dla osi tylnej. Najnowszym wcieleniem napędu AWD są tzw. inteligentne napędy 4x4, którego doskonałym przykładem jest system ALL4 od MINI.

ALL4: co potrafi inteligentny napęd na 4 koła?

Inteligentny napęd 4x4 ALL4 można znaleźć min. w standardzie linii John Cooper Works – to najmocniejsze wersje silnikowe aut ze stajni MINI, stworzone do wydobycia maksimum sportowych wrażeń, które towarzyszyły rajdowym kierowcom pierwszych MINI. ALL4 jest dostępny również w opcjonalnym wyposażeniu modeli Clubman i Countryman.

W telegraficznym skrócie ALL4 oznacza, że to komputer na bieżąco analizuje trakcję oraz stabilność pojazdu na konkretnej nawierzchni i sytuacji na drodze oraz płynnie dostosowuje rozdział momentu obrotowego dla obu osi. Oznacza to, że dzięki zaawansowanemu systemowi stabilizacji system napędowy będzie zachowywać się zupełnie inaczej na płaskiej nawierzchni w normalnych warunkach jazdy, w trakcie wchodzenia w zakręt przy dużej prędkości czy też na śliskiej lub nierównej jezdni. Za odpowiedni rozdział mocy odpowiedzialne jest zaś wielotarczowe sprzęgło elektrohydrauliczne.

Samochody z napędem na 4 koła: co się stanie, gdy wpadnę w poślizg?

Jednym z najczęściej powtarzanych zarzutów wobec aut ze stałym napędem 4x4 było ich zachowanie w sytuacji poślizgu. Co prawda napęd na 4 koła zapewnia większą przyczepność w trudnych sytuacjach, niż mechanizm jednoosiowy, jednak w momencie wpadnięcia w poślizg auto zwykle było na przemian nadsterowne lub podsterowne: „tańczyło” po nawierzchni, kręcąc się wokół przedniej lub tylnej osi.

Sytuacja ta uległa całkowitej zmianie w inteligentnych napędach AWD. W przypadku utraty trakcji na jednej z osi, system ALL4 automatycznie przekazuje moment obrotowy silnika na oś przeciwległą, aż do uzyskania stabilnej trakcji. W ten właśnie sposób likwiduje tradycyjny problem aut 4x4 w sytuacji poślizgu.

ALL4: jak zachowuje się MINI 4x4 na zakrętach?

Wizytówką samochodów MINI od samego początku, czyli przełomu lat 50. i 60., było niezrównane zachowanie pojazdów na zakrętach: to między innymi ta cecha pozwalała niepozornym Cooperom zwyciężać w trakcie rajdów ze znacznie potężniejszymi pod względem mocy rywalami.

Nisko osadzony środek ciężkości oraz krótki zwis przedni i tylni w autach MINI gwarantował gokartowe doświadczenie jazdy podczas wchodzenia w zakręty. W przypadku napędu ALL4, który można znaleźć w najnowszych MINI John Cooper Works to wrażenie jest jeszcze bardziej ekscytujące. A to dlatego, że w trakcie pokonywania zakrętów ALL4 przydziela część momentu obrotowego na oś tylną, co minimalizuje – i tak już znikomą – skłonność do nad- lub podsterowności samochodu.

Napęd na 4 koła. Komu może się przydać?

Coraz częściej odrzucanym stereotypem jest przekonanie, że auto z napędem na cztery koła jest stworzone wyłącznie dla kierowców mieszkających w dzikiej głuszy. Jednak ani przewożenie dzieci w samochodzie, ani napęd 4x4 nie czynią nas z automatu kierowcą do zadań specjalnych. To oczywiste: samochód 4x4 poradzi sobie doskonale na śliskiej nawierzchni i off-roadzie, ale różnicę poczujesz również w codziennych warunkach jazdy.

W jaki sposób? Wspomnieliśmy już o większym komforcie wchodzenia w zakręty: ALL4 zagwarantuje Ci również dużo większy komfort na nierównej nawierzchni lub w warunkach zmiennej przyczepności, na którą wpływa choćby pogoda. Komputer pokładowy będzie co prawda w takich warunkach regulował moment obrotowy i zmniejszy przyspieszenie samochodu – a więc zrobi coś, czego nie lubią fani staroświeckiego 4x4 – jednak dzięki temu zapewni stabilną trakcję na każdej nawierzchni i warunkach pogodowych.

Nie da się bowiem ukryć, że drogi i pogoda w Polsce nie rozpieszczają kierowców. Za każdym razem, kiedy uszkodzenia nawierzchni, liście, piasek czy wilgoć pojawiają się pod Twoimi kołami, trakcja pojazdu ulega znacznemu pogorszeniu. Inteligentny rozkład mocy na każde koło pojazdu w systemie ALL4 powstał właśnie po to, by zneutralizować te niedogodności, z którymi liczyć musi się każdy kierowca: nie tylko miłośnik off-roadu.

Samochody z napędem na 4 koła to więcej pewności siebie w trudnych warunkach, komfortu na zakrętach i przyjemności tam, gdzie kończy się asfaltowa droga. Emocje z jazdy MINI John Cooper Works docenią zarówno fanatycy jazdy po bezdrożach, jak i zwykli kierowcy, dla których na równi liczy się poczucie bezpieczeństwa i frajda z prowadzenia auta. 4 na 4 kierowców zgadza się, że MINI John Cooper Works potrafi poradzić sobie wszędzie.